Η αρχαία Σαλαμίνα της Κύπρου: ιστορία και αρχαιολογία

Ακριβώς βόρεια της Αμμοχώστου, στη βάση της χερσονήσου Καρπασίας στην Κύπρο, βρίσκονται τα αρχαία ερείπια της Σαλαμίνας. Αυτή η πόλη, που πήρε το όνομά της από τη Σαλαμίνα της Αττικής, ήταν κάποτε μια ακμάζουσα πρωτεύουσα και βασικός εμπορικός κόμβος, με ιστορία που εκτείνεται μέχρι το 1100 π.Χ. Τα ερείπια της πόλης καλύπτουν μια έκταση ενός τετραγωνικού μιλίου, που εκτείνεται κατά μήκος της ακτής και στην ενδοχώρα, μεγάλο μέρος της οποίας είναι ακόμη ανεξερεύνητο και δασωμένο με μιμόζες, πεύκα και ευκαλύπτους.

Πρώιμες αρχές και επιρροές

Η Σαλαμίνα κατοικήθηκε για πρώτη φορά από Αχαιούς από τον 12ο αιώνα π.Χ., κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού. Η πόλη επωφελήθηκε από τις πλούσιες πηγές χαλκού της Κύπρου, γεγονός που την κατέστησε σημαντικό εμπορικό κέντρο. Ασσυριακές επιγραφές αναφέρουν τη Σαλαμίνα ως ένα από τα βασίλεια του νησιού, και οι Ασσύριοι έφτασαν στην Κύπρο γύρω στο 877 π.Χ. Μέχρι το 708 π.Χ., οι πόλεις της Κύπρου τιμούσαν τον Ασσύριο βασιλιά, Σαργών Β', αν και είχαν κάποια ανεξαρτησία.

Ο ιδρυτής της Σαλαμίνας, σύμφωνα με την παράδοση, ήταν ο Τεύκρος, γιος του Τελαμώνα. Ο Τεύκρος ονόμασε την πόλη με το όνομα της πατρίδας του όταν εγκαταστάθηκε στην Κύπρο μετά τον Τρωικό Πόλεμο. Η πρώτη πραγματική απόδειξη της αρχαιολογικής σημασίας της πόλης προήλθε από την ανακάλυψη χρυσών νομισμάτων που χρονολογούνται από το 411 έως το 374 π.Χ.

Περσική και Ελληνική επιρροή

Η Σαλαμίνα άρχισε να κόβει δικά της νομίσματα τον 6ο αιώνα π.Χ., αντλώντας έμπνευση από Περσικά πρότυπα. Σημαντικές Ομηρικές τελετουργικές επιρροές ήταν επίσης εμφανείς στην πόλη, όπως αποδεικνύεται από τους "βασιλικούς τάφους" όπου στους νεκρούς έδιναν λάδι και άλογα. Αυτές οι τελετουργίες αποδεικνύουν πώς τα Ομηρικά έπη επηρέασαν τα Κυπριακά έθιμα.

Στις μάχες που δόθηκαν μεταξύ Ελλήνων και Περσών, η Σαλαμίνα ήταν καθοριστικής σημασίας. Ήταν το μέρος όπου διεξήχθη μια σημαντική χερσαία και θαλάσσια μάχη μεταξύ της Περσίας και της Αθήνας το 450 π.Χ. Ιστορικοί όπως ο Ηρόδοτος και ο Ισοκράτης παρέχουν μια λεπτομερή περιγραφή της ιστορίας της πόλης κατά την αρχαϊκή και κλασική περίοδο. Η Σαλαμίνα ήταν η πρωτεύουσα της Κύπρου και καθοδήγησε τις προσπάθειες για την απόκτηση ανεξαρτησίας από την Περσική κυριαρχία.

Η βασιλεία του βασιλιά Ευαγόρα

Ο Ευαγόρας Α΄ (410-374), ένας από τους μεγαλύτερους βασιλείς της Σαλαμίνας, πέτυχε την απελευθέρωση της Κύπρου από την Περσική κυριαρχία. Ο Ελληνικός πολιτισμός και η τέχνη άνθισαν στην πόλη κατά τη διάρκεια της βασιλείας του. Έχουν ανακαλυφθεί χρυσά νομίσματα και σημαντικά αντικείμενα από την εποχή αυτή, που αποδεικνύουν τον πλούτο της πόλης. Ο Νικοκρέων, ο τελευταίος μονάρχης της Σαλαμίνας, είχε το κενοτάφι του που ανακαλύφθηκε στον ανασκαμμένο τύμβο, σηματοδοτώντας το τέλος της κλασικής εποχής.

Μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η Σαλαμίνα περνά υπό τον έλεγχο του Πτολεμαίου, ο οποίος διόρισε τον αδελφό του Μενέλαο κυβερνήτη της Κύπρου. Την περίοδο αυτή η Σαλαμίνα καθιερώθηκε και πάλι ως πρωτεύουσα του νησιού.

Ρωμαϊκή και Βυζαντινή περίοδος

Η Σαλαμίνα έγινε μέρος της Ρωμαϊκής επαρχίας της Κιλικίας, και παρόλο που η έδρα του κυβερνήτη μεταφέρθηκε στην Πάφο, η Σαλαμίνα παρέμεινε σημαντική και πλούσια πόλη. Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες Τραϊανός και Αδριανός ευνόησαν τη Σαλαμίνα, κατασκευάζοντας πολλά δημόσια κτίρια, συμπεριλαμβανομένου του Γυμνασίου με την κιονοστοιχία της Παλαίστρας. Ωστόσο, μεγάλοι σεισμοί το 76 μ.Χ. και ξανά τον 4ο αιώνα προκάλεσαν σημαντικές ζημιές. Οι χριστιανοί ανοικοδόμησαν τμήματα της πόλης, επαναχρησιμοποιώντας κίονες από το ρωμαϊκό θέατρο.

Το θέατρο, με 50 σειρές καθισμάτων και χωρητικότητα 15.000 ατόμων, είναι ένα άλλο μνημειώδες τμήμα της πόλης. Πολλές κόγχες γύρω από τα κτίρια περιείχαν κάποτε μαρμάρινα αγάλματα, που τώρα είναι ακέφαλα, καθώς οι πρώτοι Χριστιανοί κατέστρεψαν τα ειδωλολατρικά σύμβολα. Πριν από τη χριστιανική περίοδο, η Σαλαμίνα ήταν μια πολύχρωμη πόλη με μαρμάρινες στήλες καλυμμένες με γύψο, χρωματιστά αγάλματα και πολλά πολύχρωμα ψηφιδωτά.

Ξαναχτισμένη από τον Κωνστάντιο Β' και μετονομασμένη σε Κωνσταντία, η Σαλαμίνα έγινε έδρα επισκοπής. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Άγιος Επιφάνιος ήταν διάσημος επίσκοπος κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Ο ποταμός Πεδιαίος τελικά έφραξε το λιμάνι, συμβάλλοντας στην παρακμή της πόλης. Η Σαλαμίνα εγκαταλείφθηκε κατά τη διάρκεια των Αραβικών εισβολών του 7ου αιώνα και οι κάτοικοί της μετακόμισαν στη σημερινή Αμμόχωστο.

Αρχαιολογικές ανακαλύψεις

Οι ανασκαφές στη Σαλαμίνα ξεκίνησαν ουσιαστικά το 1952 και συνεχίστηκαν μέχρι το 1974, όταν οι Τούρκοι εισέβαλλαν στην περιοχή. Πολυάριθμα μετακλασικά δημόσια κτίρια, όπως ο Ναός του Σαλαμινίου Διός, δημόσια λουτρά, ένα ρωμαϊκό θέατρο και ένα γυμναστήριο, έχουν ανακαλυφθεί σε αυτή τη τοποθεσία. Τα κτίρια της Μεγάλης Αίθουσας, τα οποία στεγάζουν το Sudatorium (θερμά λουτρά), το Caldarium (ατμόλουτρο) και το Frigidarium (ψυχρά λουτρά), αποδεικνύουν την αγάπη των Ρωμαίων για τα λουτρά.

Η εκκλησία του Αγίου Επιφανίου, με τα επτά κλίτη της, είναι ένα αξιοσημείωτο απομεινάρι της βυζαντινής εποχής. Το υδραγωγείο που έφερνε νερό από την Κυθρέα στην πόλη καταστράφηκε τον 7ο αιώνα. Η νεκρόπολη της Σαλαμίνας εκτείνεται σε 7 τετραγωνικά χιλιόμετρα και περιλαμβάνει τάφους από τη γεωμετρική έως την Ελληνιστική περίοδο.

Οι Απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας είχαν σημαντική επιρροή στον εκχριστιανισμό της Κύπρου και η πόλη συνδέεται έντονα με το χριστιανικό κίνημα. Ο Βαρνάβας της Σαλαμίνας είναι ο ιδρυτής της εκκλησίας της Κύπρου. Σύμφωνα με την παράδοση, ο τάφος του, ο οποίος ανακαλύφθηκε το 488 μ.Χ., περιείχε το Ευαγγέλιο του Μάρκου, γεγονός που έδωσε στην Εκκλησία της Κύπρου το αυτοκέφαλο καθεστώς της.

Τα ιστορικά ερείπια της Σαλαμίνας παρέχουν μια συναρπαστική ματιά σε μια πόλη που άκμασε κάτω από πολλούς διαφορετικούς ηγεμόνες και εποχές. Αυτή η πόλη ήταν κάποτε ένας σημαντικός πολιτιστικός και εμπορικός κόμβος στη Μεσόγειο. Όντας εκεί, μπορείτε να νιώσετε και να φανταστείτε πόσο ζωντανό και πολυσύχναστο ήταν κάποτε αυτό το μέρος.